آوار «پیری جمعیت» بر سر اقتصاد کشور / تاثیر پیری جمعیت بر صندوق‌های بازنشستگی و خدمات درمانی

آمار‌ها نشان می‌دهد پس از سال ۱۴۲۰، سهم سالمندان در جامعه به‌طور محسوسی افزایش پیدا خواهد کرد. سرانه‌ی مصرف سالمندان از دیگر گروه‌های سنی بیشتر است و جامعه سالخورده نیاز‌ها و ضرورت‌های متفاوتی دارد. با توجه به حرکت جامعه ایران به سمت یک کشور سالمند، بهتر است به برخی پیامد‌های اقتصادی پیری جمعیت اشاره شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_ محمد مهدی صادقی دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در یادداشتی نوشت: هرگاه نگارنده نسبت به تبعات پیری و تغییر ناگهانی ساختار سنی جمعیت ایران قلم می‌زند؛ بیش از هر نکته‌ای به مراقبت از رنجش احتمالی برخی محاسن سفیدان می‌اندیشد. هرچند رسالت‌اجتماعی یک پژوهشگر ایجاب می‌کند تا به این مسئله بپردازد؛ اما باید به این موضوع اشاره شود که تشریح و تبیین مسئله پیری جمعیت، از حیث نتایج جمعیت‌شناختی آن موردنظر پژوهشگران این حوزه است؛ بنابراین باید اذعان شود که هدف از نگارش مطلب در این خصوص، تاکید بر ناتوانی و سربار بودن سالخورده‌ها نیست.

در این راستا، ضرورت دارد جامعه نسبت به تبعات پیری جمعیت آگاه شود. یکی از مسائل اقتصادی ناشی از این موضوع، اختلاف سرانه‌ی مصرف سالمندان با دیگر گروه‌های سنی است. در این زمینه، شواهد نشان می‌دهد که بدلیل حجم تقاضای سالخوردگان به هزینه‌های خدمات درمانی و مراقبت‌های ویژه، سرانه مصرف اقشار مسن بیش از سایر گروه‌های سنی است و جامعه سالمند نیاز‌ها و ضرورت‌های متفاوتی از جامعه جوان دارد. در این بین، با توجه به حرکت جامعه ایران به سمت یک جامعه سالمند، به برخی پیامد‌های اقتصادی پیری جمعیت اشاره می‌شود.

تاثیر پیری جمعیت بر صندوق‌های بازنشستگی و خدمات درمانی

صندوق‌های بازنشستگی به‌عنوان حمایتگر افراد سالمند نقش مهمی در مدیریت پدیده سالمندی دارند که نقص در عملکرد تأمین مالی آن‌ها بازنشستگان و سالمندان را با مشکل مواجه خواهد کرد.

در حال حاضر، ۱۸ صندوق بازنشستگی در ایران وجود دارد که سه صندوق ماهیت دولتی (عام) دارند، دو صندوق ماهیت عمومی غیردولتی دارند و بقیه صندوق‌ها، صنفی- اختصاصی هستند. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ بیش از ۷۵ درصد بیمه‌شدگان در ایران تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند. سهم بیمه‌شدگان صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تأمین اجتماعی نیرو‌های مسلح و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر از کل بیمه‌شدگان کشور به ترتیب ۱۱.۳، ۵.۸ و ۳.۲ درصد است. این در حالی است که بقیه صندوق‌های صنفی-اختصاصی دستگاه‌ها فقط ۳.۳ درصد از کل بیمه‌شدگان کشور را تحت پوشش قرار داده است.
نسبت افراد بیمه‌شده به افراد مستمری‌بگیر که از آن به عنوان نسبت پشتیبانی یاد می‌شود برای برخی از صندوق‌های بازنشستگی کشور در نمودار ۱ آمده است.

 

بر اساس آمارها، به‌جز صندوق وکلا و کارگشایان دادگستری و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر و تا حدی سازمان تأمین اجتماعی بقیه صندوق‌ها در ایران از نسبت پشتیبانی پایینی برخوردارند و این بدین معناست که این صندوق‌ها دوران بحران خود را سپری می‌کنند و عملاً به بودجه عمومی وابسته هستند چراکه به طور معمول این نسبت باید برای این صندوق‌ها بیش‌تر از ۴ باشد.

بر اساس داده‌های معاونت اقتصادی و برنامه‌ریزی سازمان تامین‌اجتماعی، ۹۶ درصد از درآمد‌های این مجموعه (به عنوان یکی از بزرگ‌ترین نهاد‌های بیمه‌گر کشور) از محل حق بیمه دریافتی بوده و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری، خسارات و جرائم نقدی، کمک و هدایا و سایر درآمد‌ها ۴ درصد درآمد‌های این سازمان را تشکیل می‌دهند.

نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۵ جمعیت افراد در سن فعالیت ۱۲ برابر افراد سالمند بوده است، این موضوع در حالی است که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در سال ۱۴۳۰ جمعیت افراد در سن فعالیت تنها ۳ برابر افراد سالمند خواهد بود که خود نشان‌دهنده‌ی نسبت پشتیبانی حدود ۱ است؛ بنابراین مشخص می‌شود در صورت ادامه تأمین مالی به روند فعلی، صندوق‌های بازنشستگی با مشکل ورشکستگی مواجه خواهند شد.

 

تحقیقات نشان داده است که شاخص مصرف افراد در دوران سالمندی از دیگر سال‌های عمر خودشان بیشتر است. جامعه‌ای که به سمت سالمندی می‌رود باید خود را آماده‌ی تأمین هزینه‌ها و مخارج مرتبط با سالمندان کند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد پس از سال ۱۴۲۰ سهم سالمندان در جامعه به‌طور محسوسی افزایش پیدا خواهد کرد و بار تکفل آن‌ها به دوش افراد در سنین فعالیت خواهد افتاد. با اطمینان بالایی می‌توان گفت، این پدیده منجر به فروپاشی کل نظام تأمین اجتماعی کشور خواهد شد.

اثرسالمندی جمعیت بر رشد اقتصادی

رشد اقتصادی پارامتری مهم برای تعیین پیشرفت و میزان توسعه‌یافتگی هر کشور است. ازآنجاکه نیروی انسانی در تمامی مدل‌های رشد اقتصادی مؤلفه‌ای اثرگذار است به‌تبع آن سالمندی جمعیت تأثیرات مهمی بر رشد اقتصادی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد سالمندی جمعیت و رشد اقتصادی رابطه‌ای معکوس داشته و سالمندی جمعیت در بلندمدت به کاهش رشد اقتصادی منجر می‌شود. همچنین گروه‌های سنی مختلف الگو‌های مصرف متفاوتی دارند؛ برای نمونه الگوی مصرف جمعیت جوان متوجه بخش صنعت و الگوی مصرف جمعیت سالمند به بخش خدمات همانند بهداشت تحمیل می‌شود. این مسئله می‌تواند با تغییر در ساختار تقاضا منجر به جابجایی نیروی کار از بخش‌های مولد اقتصادی شود.

از سوی دیگر با افزایش سهم سالمندان از جمعیت، نسل در سن کار مجبور به پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی بالاتر و نسل جوان بار مالیاتی بیشتری را متحمل می‌شوند؛ بنابراین تغییرات جمعیتی، اولویت‌های رفاهی را متأثر می‌کند و ازآنجایی‌که این موضوع، توسعه رفاه در سایر حوزه‌ها و دیگر نسل‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این مسئله موجب ایجاد نابرابری بین نسلی می‌شود. در نتیجه رفاه عمومی کاهش می‌یابد و جوانان در آینده مجبورند الگوی مصرف متفاوت‌تری نسبت به نسل‌های پیشین، اتخاذ کنند. این وضعیت پس از رسیدن به میانگین سن بازنشستگی ادامه دارد و پس‌ازآن در کنار کاهش درآمد افراد هزینه‌های مصرفی افراد رو به افزایش می‌رود. به این معنا که کهن‌سالان همواره بیشتر از کودکان و نوجوانان بار اقتصادی بر دوش افراد در سن فعالیت می‌گذارند.

تاثیر سالخوردگی جمعیت بر نسبت وابستگی سنی

بار تکفل شاخصی است برای مقایسه افراد در سن اشتغال و خارج از آن؛ پایین بودن این شاخص بیانگر سطح مطلوب رفاه اقتصادی جامعه و قدرت پس‌انداز بیشتر است. برعکس هر چه مقدار شاخص وابستگی بالاتر باشد، فشار وارده بر جمعیت شاغل برای تأمین معاش افراد تحت تکفل فزونی گرفته و سطح رفاه کاهش می‌یابد. این شاخص از تقسیم جمعیت کمتر از ۱۵ سال و بیش از ۶۵ سال به جمعیت ۱۵-۶۴ ساله (جمعیت فعال) به دست می‌آید. به معنای دقیق‌تر نسبت وابستگی سنی مجموع نسبت وابستگی کودکان و نسبت وابستگی سالمندان است.

 

نمودار ۲ نشان می‌دهد نسبت وابستگی سنی در ایران با آغاز پنجره جمعیتی کاهش چشمگیری داشته است، اما پس از این دوره با افزایش سهم سالمندان در جامعه، نسبت وابستگی سنی افزایش پیدا می‌کند.

با توجه به مطالب مطرح شده، شایسته است جنبه‌ی اقتصادی پیری جمعیت، بیش از این در رسانه‌ها بازتاب یابد تا از قبل این، مردم در وضعیت کنونی به مقوله فرزندآوری بعنوان هدفی استوار برای کاهش پیامد‌های سالمندی جمعیت، نگاه کنند.

منبع: خبرگزاری دانشجو

کلیدواژه: رشد جمعیت قانون جوانی جمعیت خانواده یتیم صندوق بازنشستگی خدمات درمانی صندوق های بازنشستگی سالمندی جمعیت تأمین اجتماعی سهم سالمندان گروه های سنی رشد اقتصادی نشان می دهد افراد در سن پیری جمعیت بیمه شدگان صندوق ها ی مصرف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۷۳۳۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نشست رسالت صندوق بازنشستگی کشوری در تحقق شعار سال برگزار شد

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست تخصصی رسالت صندوق بازنشستگی کشوری در تحقق شعار سال؛ جهش تولید با مشارکت مردم با حضور سید احسان قاضی زاده، نماینده مجلس شورای اسلامی، حامد فروزان، دستیار مردمی سازی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مهدی شاهدانی، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)، مهدی سلیمانی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع)، شهرام محمدی، رئیس مؤسسه کار و تأمین اجتماعی و مهدی مسکنی، سید سجاد پادام رئیس دبیرخانه تبصره ۱۸ کشور، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری به همراه معاونین و مدیران عامل و اعضای هیأت مدیره هلدینگ‌های تابعه صندوق بازنشستگی کشوری و به همت مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا برگزار شد.

در این نشست که نخستین جلسه از سلسله نشست‌های هم اندیشی صندوق بازنشستگی کشوری در سال جدید است و بر اساس شعار امسال که از سوی رهبر معظم انقلاب” جهش تولید با مشارکت مردم” نام گرفته، موضوع مردمی سازی در اقتصاد و کاربردهای آن در صندوق بازنشستگی کشوری و شرکت‌های تابعه از سوی صاحب نظران حاضر در جلسه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

این نشست با توجه ویژه نامه شعار سال، “راهبردهای صبا” که توسط مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا تألیف شده است برگزار شد و نویسندگان این ویژه نامه به ارائه ای کوتاه آن پرداختند.

علی زند وکیلی، سرپرست مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، در ابتدا این نشست تخصصی با اشاره به وظیفه پژوهشی این مؤسسه و بیان نکاتی در زمینه شعار سال ۱۴۰۲، گفت: مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا به عنوان نهاد پژوهشی صندوق بازنشستگی، یکی از اولین مؤسسات علمی است که با توجه به تأکیدات آقای مسکنی در زمینه مشارکت مردم در راستای جهش تولید، پژوهش کرده است و مدلی متناسب با برخی از شرکت‌های صندوق بازنشستگی برای محقق شدن شعار سال ارائه کرده است.

در ادامه محمد سلیمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) به ارائه پژوهش مردمی سازی پرداخت و مدل‌های مختلفی در زمینه مشارکت مردم در تولید را تعریف کرد.

وی با اشاره به مدل‌های موفق و ناموفق جهانی، گفت: اقتصاد حاکم بر ایران تاکنون متناسب با مردمی سازی نبوده و وزنی که باید به حلقه‌های میانی در اقتصاد می داده، را تاکنون نداده است.

وی در ادامه گفت: مشارکت مردم در تولید حاصل نمی‌شود مگر این که شأن و کرامت مردم حفظ شود و احساس کنند که در وضع قوانین هم مشارکت دارند. مردم باید احساس کنند که اگر در فضای مشارکتی شرکت کنند پاداش می‌گیرند و باید ابزارهای متناسب این قضیه طراحی شود.

وی با ارائه‌ای از مدل‌های حکمرانی در زمینه مشارکت مردم افزود: ما در حکمرانی علاوه بر هدف گذاری می‌بایست ابزارهای متناسب با آن را در حلقه‌های پایین‌تر طراحی کنیم تا بتوانیم دستور رهبری را جامه عمل بپوشانیم، ما در تلاش هستیم که با کمک از ابزارهای نوین و دیجیتال بستر مشارکت مردم در شرکت‌ها را فراهم کنیم و برای مردم و بنگاه‌های اقتصادی سود و درآمد به ارمغان بیاوریم.

در ادامه نشست سینا شیخی، معاون دانش و پژوهش مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا با اشاره به تحقیقات و مدل سازی هایی که برای برخی از شرکت‌های معروف و با ارزش صندوق بازنشستگی صورت گرفته است گفت: با توجه تجربیات گذشته، اگر در مسیر مردمی سازی و افزایش مشارکت مردم، مجلس شورای اسلامی ریل گذاری درستی انجام ندهد و برخی از اشتباهات گذشته را انجام دهد، قطعاً این هدف محقق نخواهد شد و آسیب جدی خواهیم دید.

احسان قاضی زاده هاشمی، نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اتفاقات اخیر مجلس در موضوع مولد سازی و برخی از مشکلات در این موضوع، گفت: باید به شکلی کار کارشناسی و پژوهشی در زمینه مشارکت مردم صورت بگیرد، که در آن تجربیات موفق و ناموفق داخل و خارجی لحاظ شده باشد و در میدان عمل به صورت میدانی اجرا و مورد بررسی مستمر قرار گفته باشد تا مدل متناسب استخراج شود وگرنه با کار تئوری صرف نمی‌توان به نتیجه رسید. در ادامه وی با بیان اقدامات مجلس در دوره‌های مختلف برای بهبود وضع معیشت و رفاه مردم، گفت: ما در مجلس تمام تلاش خود را برای تحقق شعار سال انجام می‌دهیم اما تجربیاتی در اجرای تبصره ۱۶ و تبصره ۱۸ قانون داریم که از ابتدا با آزمون و خطاهایی مواجه بوده است که در آن گاه نقاط ضعف و قوتی حاصل شده است که متأسفانه در برخی از مواقع موجب رضایت روانی مردم نشده است.

مهدی مسکنی، مدیر عامل صندوق بازنشستگی کشوری، گفت: به نظر من از نوروز ۱۴۰۱ مسیر مدیریت اجرایی کشور توسط رهبری مشخص شده است و ایشان فرمودند که “دلسوزان نظام را دعوت می‌کنم راه‌های مشارکت مردم در اقتصاد را پیدا کنند” و امسال هم شعار سال را جهش تولید با مشارکت مردم نام گذاری کردند که این مشخص می‌کند رهبری نسبت به این موضع دغدغه دارند و وظیفه ماست که در این مسیر قدم برداریم. وی با اشاره به میزان نقدینگی در دست مردم و میزان آن، گفت: اگر مردم این نقدینگی را به سمت هر بازار غیر مولدی سوق دهند باعث آثار ترمی می‌شود و باید در صندوق به راه‌های جذب این سرمایه‌ها بیندیشیم؛ رهبری در سال ۹۳ به مشارکت مردم اشاره می‌کنند و در آن سال بیان می‌کنند که ” اقتصاد مردمی با اراده مردم، سرمایه مردم و حضور مردم تحقق پیدا می‌کند اما دولتی نیست” و این سخن به ما نشان می‌دهد که بنا به نیاز مردم باید پیش برویم، نه مردم بنا بر نیاز دولت؛ این سخن مشخص هست ولی متأسفانه فعلاً مدل کاملی برای این موضوع در کشور موجود نیست و این موضوع باعث عدم واگذاری صحیح شرکت‌های دولتی به مردم شده است.

مهدی مسکنی با بیان تجربیات موفق مشارکت مردم در کرونا و برخی از تجربیات ناموفق خصوصی سازی شرکت‌های دولتی در دولت گذشته، گفت: مدل مردمی سازی و تعاون همخوانی‌های بسیاری دارد و به نظر می‌رسد در این پژوهش ارائه شده این بحث در نظر گرفته شده است، مفهوم تعاون در کشور ما از گذشته بوده است ولی متأسفانه پوسته حقوقی تعاونی در کشور گوشه‌های منفی هم دارد که لازم هست این نکات موضوع پژوهش‌های دیگر قرار گیرد تا بتوان به مدل درست مردمی سازی و ارتباط آن با تعاون برسیم.

حامد فرزوان، دستیار مردمی سازی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان نکاتی نسبت به طرح مردمی سازی ارائه شده در این نشست، گفت: در بحث مردمی سازی بیانات رهبری به ما نشان می‌دهد که باید آحاد مردم مشارکت داشته باشند، نه فقط سرمایه داران؛ همه مردم می‌توانند در تولید مشارکت کنند. در بخش خصوصی مؤلفه سرمایه مهم است ولی در بحث مردمی سازی ما به دنبال سازوکاری باید باشیم که فقط مؤلفه سرمایه لحاظ نشده باشد و همه مردم بتوانند به هر شکلی مشارکت کنند.

در انتهای نشست مصطفی صالحی راد، رئیس هیئت مدیره مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا با بیان ظرافت‌های تعامل با مردم و اهمیت برند شرکت در اعتماد مردم برای مشارکت و مردمی سازی، گفت: در طرح‌های مردمی سازی مورد پژوهش این مؤسسه تعاملات و مذاکراتی مفصلی با نهادهای مردمی و خیریه همچون آستان قدس صورت گرفته است. نهادهای مختلفی هستند که دغدغه تحقق شعار سال را دارند و اگر در مدل مردمی سازی شرکت‌ها مشارکت آنها را داشته باشیم، حتی تسهیلات مناسبی جهت مشارکت آحاد مردم می‌توانیم به مردم بدهیم و از ظرفیت این نهادها استفاده کنیم.

کد خبر 6098583